قدس آنلاین- بیست و یکمین کنگره سالیانه و ششمین کنگره بین‌المللی در حوزه پزشکی هسته‌ای و تصویربرداری مولکولی از سوم تا ششم آذرماه به میزبانی بیمارستان رضوی در حال برگزاری است. گردهمایی متخصصان این حوزه فرصتی است تا نگاهی دوباره به مزایا و نیازهای پزشکی هسته‌ای در کشور داشته باشیم.

*تقویت دانش روز برای رفع نیازهای ملی

در حال حاضر با وجود تربیت بیش از ۲۰۰ متخصص و ایجاد ۱۸۰ مرکز پزشکی هسته‌ای، کشور ما در منطقه آسیای غربی جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. دکتر محسن ساغری، رئیس انجمن علمی پزشکی هسته‌ای ایران با بیان این مطلب به فراز و فرودهای پزشکی هسته‌ای در کشور اشاره کرده و می‌گوید: از سال ۱۳۶۰ سازمان انرژی اتمی به تولید پرتو داروها پرداخت. به این ترتیب امروزه جزو معدود کشورهایی هستیم که به این دانش دسترسی داریم. البته باید قبول کرد ما مجبور هستیم روی پای خود بایستیم. از این رو چنانچه موفق به تولید پرتو داروها نباشیم، درحالت تحریم ناگزیر می‌شویم مراکز پزشکی هسته‌ای خود را تعطیل کنیم. در حالت عادی نیز تهیه این مواد به لحاظ اقتصادی با مشکل همراه است. چرا که امروزه تولید این مواد همانند «تکنسیم» که بیشترین میزان مصرف را در مراکز پزشکی هسته‌ای جهان با حدود ۹۰ درصد داراست به محصولی راهبرد بدل شده و تهیه آن برای کشورها مسئله‌ای جدی محسوب می‌شود. این درحالی است که ما موفق به تولید این محصول شده‌ایم و حال با قیمت مناسب در اختیار مراکز درمانی داخلی قرارمی گیرد. البته به برخی کشورها همانند مصر وهند نیز صادر می‌شود. همچنین امروزه بیش از ۳۰نوع کیت تشخیصی درکشور تولید می‌شود که بسیاری از مطالعات و امور تشخیصی را میسر ساخته است. این درحالی است که شاید در برخی کشورهای اروپایی نیز این کیت‌ها وجود نداشته باشد.

*ضرورت گسترش مراکز پزشکی هسته‌ای

به اعتقاد صاحبنظران به دلیل رشد بیماری‌هایی همانند سرطان، گسترش مراکز پزشکی هسته‌ای ضرورتی اجتناب ناپذیراست.

دکتر ساغری در این زمینه خاطر نشان می‌کند: ما ۸۰ میلیون نفر جمعیت داریم که تقریباً برابر با ترکیه است. درحالی که این کشور امروزه بیش از ۱۰۰ دستگاه پت اسکن دارد. در سال‌های اخیر در اروپا نیز راه‌اندازی این مراکز رشد چشمگیری داشته است؛ چرا که حدود ۸۰ درصد کاربرد این دستگاه به بیماری سرطان مربوط می‌شود که شامل تشخیص، مرحله بندی عارضه و البته پیگیری وضعیت بیماران پس از بهبودی است.

دکتر سعید فرزانه فر، دبیر انجمن علمی پزشکی هسته ایران نیز در پاسخ به اینکه چگونه می‌توان مراکز پت اسکن را در کشور گسترش داد، می گوید: از آنجا که پزشکی هسته‌ای به طورکلی متکی به تجهیزات بوده و گران می‌باشد، اغلب سرمایه گذاران خصوصی رغبتی به مشارکت در این حوزه ندارند، بنابر این متولیان حوزه سلامت باید برای گسترش خدمات این حوزه در مراکز استان‌ها و بیمارستان‌های دولتی به تقویت تجهیزات خود و ارائه خدمات پت اسکن بپردازند.

دکتر حجت احمد زاده فر، دانشیار پزشکی هسته‌ای بن آلمان نیز با اشاره به اهمیت این دانش، خاطر نشان می‌کند:گرچه عمر پزشکی هسته‌ای در جهان به چندین دهه می‌رسد اما در سال‌های اخیر به دلیل رشد فناوری‌های نوین شاهد انقلابی در این عرصه هستیم. چنان که اقدامات تشخیصی و درمانی دقیق‌تر صورت می‌گیرد. از این رو در کشور ما سیاست‌های حوزه سلامت به گونه‌ای است تا مراکز و خدمات پزشکی هسته‌ای، همانند پت اسکن گسترش پیدا کند تا در تمام مناطق قابل دسترس باشد. البته این خدمات بسادگی قابل دسترس در جهان نیست، به طوری که حتی در کانادا و آمریکا این تجهیزات به وفور وجود ندارد.

وی می‌افزاید:در بیماری‌های بدخیم بیش از ۶۰ درصد اقدامات تشخیصی به پزشکی هسته‌ای وابسته است. در بیماری‌های خوش خیم نیز این مسئله به ۲۰ درصد می‌رسد، اما این میزان در روند تشخیص و درمان بسیار تعیین کننده است. چنان که در بیماری‌های قلبی و عروقی پزشکی هسته‌ای به ما نمی‌گوید که این عروق مسدود است، بلکه این اقدامات به ما یادآوری می‌کند وضعیت بیمار تا ۱۵-۱۰ سال چه خواهد شد؟

این متخصص پزشکی هسته‌ای همچنین اظهار می‌کند: بیش از ۲۰ سال است که پت اسکن‌ها در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند، چنانچه در شهرهای اروپایی بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت، اغلب یک دستگاه پت اسکن وجود دارد. از این رو در کشور ما باید مسیر توسعه مراکز یادشده از کلانشهرها آغاز شود و بعد به سایر نقاط گسترش پیدا کند. چرا که یک دستگاه برای نمونه در روز از ۲۰ بیمار تصویر برداری می‌کند در حالی که تعداد بسیاری در نوبت قرار دارند و دستگاه‌ها جوابگو نیست. بنابراین پزشکان متخصص و فعال در بخش خصوصی می‌توانند در این زمینه مشارکت کنند.

وی ادامه می‌دهد:بخش خصوصی مدت هاست برای ورود به این حوزه علاقه نشان می‌دهد، اما سیاست‌های محدود کننده‌ای برای این مشارکت‌ها وجود دارد که البته به دور از واقعیت نیست. زیرا حضور بی قاعده سرمایه گذاران بخش خصوصی و افراد غیر متخصص می‌تواند باعث سوء استفاده‌ها و گسترش تفکرات و نگرش‌های تجاری شود.

*تنگناهای یک دانش راهبردی

با توجه به قابلیت‌های انکارناپذیر در این حوزه، فعالان پزشکی هسته‌ای با چالش هایی نیز مواجه هستند.

دکتر ساغری دراین باره می‌گوید: رشته پزشکی هسته‌ای به دلیل وابستگی به پرتوداروها و تجهیزات تخصصی، رشته‌ای پرهزینه شناخته می‌شود. از این رو از مشکلات فعالان این عرصه پرداخت نکردن دیون سازمان‌های بیمه است، چنان که سازمان تأمین اجتماعی به مراکز پزشکی هسته‌ای حدود ۱۰ ماه و خدمات درمانی و نیروهای مسلح حدود هشت ماه بدهی دارد.

این متخصص پزشکی هسته‌ای، می‌افزاید: همیشه سازمان‌های بیمه به مراکز پزشکی هسته‌ای بدهکارند. در واقع متخصصان این عرصه باید همه نیازمندی‌های خود را نقد بخرند و نسیه بفروشند. از این رو چنانچه مطالبات این مراکز پس از ۱۰ ماه و بیشتر پرداخت شود باز هم برای متخصصان مزبور اثرگذار نیست؛ چراکه سازمان بیمه تمام این بدهی‌ها را یا نمی‌پردازند و یا به صورت اقساط بلند مدت پرداخت می‌کنند.

وی همچنین با تأکید براینکه تعرفه‌ها به طورکلی منطقی نیست، می‌گوید: اغلب موارد افزایش تعرفه‌ها به صورت فراگیر صورت می‌گیرد برای مثال افزایش ۱۰ درصدی در تعرفه خدمات تشخیصی و درمان انجام می‌شود که رویه‌ای عادلانه نیست. چنان که در حوزه پزشکی هسته‌ای نتیجه این رویه سبب شده تعرفه اسکن قلب رشد کرده، اما در برابر سایر خدمات تشخیصی و درمانی رشد چندانی نداشته باشد. از همین رو انجمن پزشکی هسته‌ای ایران دو سال قبل به وزارت بهداشت پیشنهاد کرد که در تعیین تعرفه‌ها سقفی برای امور تشخیصی و درمانی درنظر گرفته شود و انجمن پزشکی هسته‌ای نیز به طورعادلانه شیوه‌های تشخیصی و درمانی را قیمت گذاری کند.

دکتر ساغری با تأکید بر تقویت تولیدات داخلی می‌افزاید: به دلیل گرانی ارز، هزینه خرید تجهیزات ما گران است، چنان که برای نمونه ما یک دستگاه دست دوم را باید حدود ۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان هزینه کنیم. درحالی که این گونه سرمایه گذاری در حوزه پزشکی هسته‌ای جوابگو نیست و باید برنامه و سیاستگذاری صورت بگیرد تا این تجهیزات در داخل کشور تولید شده و با قیمت مناسب در اختیار مراکز قرار بگیرد. چرا که اغلب دستگاه‌های موجود در این مراکز و حتی در مراکز دانشگاهی از رده خارج است. حال آنکه در کشورهای پیشرفته و متمول بعد از پنج سال استفاده از برخی دستگاه‌ها آن‌ها را از رده خارج می‌سازند، اما در کشور ما دستگاهی وجود دارد که ۲۵ سال است که کار می‌کند و این قابل قبول نیست.

این متخصص پزشکی هسته‌ای خاطرنشان می‌کند:از دیگر چالش‌های ما تنگناهای اداری است؛ زیرا فعالان این حوزه ناگزیرند برای تهیه و ورود دستگاه‌های مورد نیاز خود وام بگیرند و با دشواری این هزینه‌ها را تأمین کنند، از این رو شایسته نیست این دستگاه‌ها برای ورود و استفاده در گمرک بماند که این مسئله نیز بیشتر به دلیل موازی کاری صورت می‌گیرد. زیرا بنابر قوانین موجود همزمان اداره تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت و همچنین سازمان انرژی هسته‌ای به عنوان ناظر معرفی شده‌اند که ما پیشنهاد کردیم این مقوله اصلاح شود، ولی هنوز نتیجه‌ای نگرفتیم.